
Programme chu kalpui a ni ta a ni. A tir
aṭangin chipchiar takin plot (protected and
unprotected fixed plot) siamin buh ṭin khat
hmun zelah feet 3-a zau bial nga zel siamin,
chuta buh bi li chu a mal te tein buh hnah zat
te, a kung zat te, buh bi kar hlat zawng te, buh
eichhetu rannung awm zat te, a hnah him leh
him loh, engin nge tichhia tihte leh endikna
tam tak hmanga kumtluana endik a ni a.
Chung enfiahna chu chipchiar takin proforma
5 chhungah chhinchhiah niin khaikhawm a ni
leh a. Chuta ṭang chuan kan Buh chin
dinhmun chipchiar chu kan hre thei ta a ni.
Tunah hian NICRA programme zulzuia
District 3 chhunga zirchianna tlangpui chauh
han tarlang ila.
Kolasib District (Agro-climatic zone-
Humid-mild-tropical zone, longtitude 92°45,
Latitude-24°12, Altitude – 622m):
Kolasib District-ah hian ram ṭin 20 hmunah
survey hi neih niin khaw 5 huam chhungah
plot 20 siamin observation hi neih a ni. Zau
hrang hrang survey report aṭanga a lan danin
Buhchangphai leh Bukvannei phaiah chuan
buh eichhetu rannung a hluar em em loh
avang leh a ram leilung sik leh sain a zir
vangin local variety leh CAU-R1 hi a hlawk
hle nia hriat a ni a. Chutih laiin Tuichhuahen,
Saihapui leh Chilui, Mautuilui phaiah te
chuan a hlawk lem lo, a chhan nia lang ber
chu leilet buh chinna tui paih kang theih loh
avanga buh hnah khawr leh natna dangin a
tlakbuak vang leh a hun taka damdawia
enkawl a nih ṭhin loh vang a ni ber. Kolasib
District-a Tuichhuahen, Bukvannei,
Buhchangphai, Mautui lui, Saihapui-ah te
hian an buh chin tlangpuite chu CAU-R1,
Masuri, Ranjit, Aizong te leh local variety
hrang hrang a ni a, chung buh chinna hmunah
chuan buh tichhetu rannung lar zualte chu
Leaf folder, Stem borer, Yellow hairy
caterpillar, Grass hopper, Gundhi bug, Rice
hispa, Brown plant hopper leh Caseworm te
an ni a, buh natnaah chuan Leaf Blast,
Bacterial Leaf Blight leh False Smut a ni
tlangpui.
Serchhip District (Agro Climatic zone-
Humid sub-tropical hill, latitude 23°,
Longtitude-92°46, Altitude-760m):
Serchhip District-ah hian zau hrang hrang 10
observation neiin ]in 53 hmunah plot 58 siam
a ni a. Chuta ṭanga kan hmuhchhuah
tlangpuite chu Leaf folder, Leaf hopper,
Yellow hairy caterpillar, Rice horned
caterpillar, Caseworm, Blast – Leaf Blast,
Sheath blight, Sheath rot a hluar ber a,
CAU-R1 hi kum hmasa lama chin a nih loh
avangin a chin dan zir chawpa chin a ni a,
loneitute buh chin ṭhin (local variety) nena
khaikhin chuan hlawk an ti em em lo. A
chhan ni bera lang chu a hun taka rannung
thahna hloa sawngbawla enkawl a nih loh
vang leh kum dang aia an chin tlai vangin a
kung a puitlin hmain a vui ta mai si a, chu
chuan a thar a tihhlawk loh bakah a vuih hun
laia ruah bawhawk (550.5mm sept) tlak vang
pawh niin a lang. Serchhip District-ah hian
zau hrang hrang Zawlpui, Tuichar, Lumtui,
Tuikum, Chawm, Zehtet, Varhva, Thliarpui,
Zuangleng leh Lungbuk zauah te Fixed plot
siama observation neih a ni.
Champhai District (Agro-climatic zone-
Humid-temperature sub-Alpine, longtitude
93°30, Latitude-23°47, Altitude – 1600m):
Champhai District-ah hian zau hrang hrang
10-ah plot 67 siamin observation hi neih a ni
a. Nikum chhung khan buh phun hunah
ruahtui a ṭhat loh avangin loneitu tam takin
buh an phun tlai a, a hmun a zo deuh avangin
buh a puitling hman ta lo a ni. Champhai
District-ah chuan May-June chhung hian
ZORAM LONEITU VOL. 59 NO. 6 : JANUARY – MARCH 2016